Чӳкӗн 28-мӗшӗнче Шупашкарти Яков Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче «Чӑваш пики — 2014» конкурс иртнӗ. Кӑҫалхипе вӑл 8-мӗш хут йӗркеленнӗ.
Кӑҫал унта 16 пике хутшӑннӑ. Малтан конкурсҫӑсене ЧНК президенчӗ Николай Угаслов саламланӑ, унтан ЧР Культура министерствин пай пуҫлӑхӗ Сергей Казаков, пӗлтӗрхи конкурс ҫӗнтерӳҫи Алиса Чайникова сӑмах илнӗ.
Пӗрремӗш конкурсра пикесем хӑйсемпе паллаштарнӑ. Вӗсем куракансене хӑйсене сцена ҫинче хӑюллӑн тытма пӗлнипе, ҫепӗҫ чӗлхипе тыткӑнланӑ. Тепӗр конкурсра пикесем анлӑ тавракурӑмлӑ пулнипе тӗлӗнтернӗ. Хӗрсем республикӑри хула ячӗсене те, чӑваш гимнӗн авторӗсене те, чӑваш театрне кам пуҫарнине те, чӑвашсен ӗлӗкхи календарьне те пӗлнӗ. Тӗрӗссипе, ыйтусем йывӑрах та пулман. Ҫапах такӑнакан та тупӑннӑ. Пӗр пике «ӑраскал» сӑмах пӗлтерӗшне пӗлеймен, тепри чӑвашсен этнографи ушкӑнӗсене калайман.
Пултарулӑх конкурсӗнче пикесем чӑваш ташшине те, тангӑна та ташланӑ, чӑваш юррисене шӑрантарнӑ, сӑвӑсем вуланӑ. Акӑ Трак тӑрӑхӗнчен килнӗ Мария Козлова «Илеймӗн телее укҫа парса» сӑвӑ вуланӑ, Ҫӗрпӳ районӗнчи Зоя Михайлова Хусанкайӑн «Таня» поэмин сыпӑкне пӑхмасӑр каланӑ.
Етӗрнере пурӑнакан Раимовсем йывӑрлӑхсемпе куҫа-куҫӑн тӗлпулнӑ. Вӗсем сусӑр хӗре воспитани параҫҫӗ, хӑйсем вара общежитире 14 ҫул пурӑнаҫҫӗ. 2003 ҫултанпа вӗсем пурӑнмалли ҫурт-йӗре лайӑхлатассишӗн чупкалаҫҫӗ.
Ольга Раимова ҫуралнӑранпа йывӑр чирпе аптӑрать. Вӑл утаймасть, ҫавӑнпа кӳмепе ҫӳрет. Оля 14 ҫулта, ҫак тапхӑрта вӑл ашшӗпе, амӑшӗпе, пиччӗшӗпе тата асламӑшӗпе пӗчӗк пӳлӗмре пурӑнать.
Ваннӑй ҫук, унтах ҫиеҫҫӗ, унтах ҫывӑраҫҫӗ. Оля патне кашни кун вӗрентекен килет. Ҫуртран кӳмепе тухма йывӑр, лифт та, пандус та ҫук. Ҫавна пулах Оля уҫӑлма та часах тухаймасть.
Ҫемьен хваттер илмешкӗн укҫа ҫук. 2003 ҫулта вӗсем документсене пухса ҫурта лайӑхлатмашкӑн черете тӑнӑ. Унтанпа ӗҫ кайман-ха. Ҫавӑнпа ҫемье судран пулӑшу ыйтнӑ.
Администрацире ӑнлантарнӑ тӑрӑх, хула администрацийӗ кун валли укҫа илмен. Суд пулсан ку ыйту татӑлмаллах. Вӑл раштавӑн 8-мӗшӗнче пулӗ.
Етӗрне районӗнчи нумай ачаллӑ пӗр ҫемьене Чӑваш парламенчӗн депутачӗ Николай Угаслов хӑйӗн ҫуртне парнелени пирки хӑй вӑхӑтӗнче эпир пӗлтернӗччӗ. Йышлӑ ача ҫуратма шикленмен ҫемье виҫӗ хутлӑ хӑтлӑ ҫурта шалт кӑна кӗрсе ларнӑ.
Николай Угасловӑн ырӑ утӑмне чӑваш парламентарийӗсем хӑйсен черетлӗ сессийӗнче те асӑнса хӑварнӑ. Ырӑ утӑм тунӑ мецената Юрий Попов спикер та сцена ҫинчен тав тунӑ. «Эсир, Николай Федорович, нумай туни каламасӑрах паллӑ», — мухтанӑ Юрий Попов Угаслова.
Угаслова вара тепӗр депутат, Николай Малов, тиха парнелесси пирки сертификат тыттарнӑ. «Ку вӑл Етӗрне район ҫыннисенчен», — тенӗ вӑл, тихине вырӑнти лаша савутӗнчен тесе палӑртса хӑварнӑ. Сӑмах май, вӑл хӑй те ҫав тӑрӑхран. «Яланах ут ҫинче пулмалла пултӑр», — ырӑ суннӑ вӑл Угаслов депутата.
Тем хӑтланакан та пур та, Етӗрне районӗнчи Палтай ялӗнче ылтӑн япаласем ҫухалнӑ.
Пурнӑҫри йывӑр лару-тӑрӑва лекнӗ ҫын тем тума та хатӗр те, хӑшӗсем ылтӑн-кӗмӗл япаласене чиркӗве кайса параҫҫӗ. Анчах ун пеккисене куҫ хывакансем те пур иккен.
Ӗнер йӗрке хуралҫисене чиркӗве ҫаратни пирки хыпар ҫитнӗ. Ювелир япаласем ҫухалнине пачӑшкӑ систернӗ. Ҫав кун ун патне Етӗрнери 20 ҫулхи каччӑ пынӑ иккен, укҫа кивҫен пама ыйтнӑ. Капӑрлатмалли хатӗрсем ҫакӑнса тӑракан турӑш патӗнче вӑл вӑрах тӑнине пачӑшкӑ сиснӗ-ха.
Вӑрланӑ тесе шухӑшлакан каччӑна хӑйӗн килӗнче тытса чарнӑ. Вӑрланине вӑл йышӑннӑ пулать, ӑна сутса ярса ӗлкӗрнине пӗлтернӑ имӗш.
Республикӑра ҫемье пултарулӑхӗн «Ҫемье мастерскойӗ» конкурс-куравӗ иртмелле. Ӑна кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут ирттереҫҫӗ. Декораципе ӗҫлев ӳнерне чӗртсе тӑратас, упраса хӑвара стата аталантарас, ӳнерӗн ҫав енӗпе аппаланакан пултаруллӑ ҫемьесене палӑртас тӗллевпе, ӳсекен ӑрӑва ҫав ӑсталӑхпа туслаштарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.
Чӳкӗн 15-мӗшӗнче Чутай районӗнчи культурӑпа кану центрӗнче зонӑри тапхӑрӗ иртнӗ. Унта Элӗк, Хӗрлӗ Чутай, Пӑрачкав тата Етӗрне районӗсенчи пултаруллӑ ҫемьесем хутшӑннӑ.
Етӗрне районӗнчен унта икӗ ҫемье хутшӑннӑ. Пӗрисем — Етӗрне ял тӑрӑхне кӗрекен Мӑрсакассинчи Григорьевсем, теприсем — Урпаш ял тӑрӑхӗнчи Анатри Ирҫери Максимовсем.
Григорьевсен ҫемйи ҫыхма ӑста. Вӗсем мӗн кӑна ӑсталамаҫҫӗ-тӗр! Ҫак пултарулӑха вӗсем ламран лама парса пыраҫҫӗ. Курава кукамӑшӗн, Агреппина Тимофеевнан, унӑн хӗрӗн Ольга Анатольевнан тата мӑнукӗн Дарьян ӗҫӗсене тӑратнӑ.
Максимовсем тӗрлеме ӑста. Ҫак йӑла кукамӑшӗн амӑшӗнчен, Вера Спиридовнӑран, пуҫланса кайнӑ. Халӗ хӑй вӑл ҫук ӗнтӗ, анчах ҫамрӑк ӑру чун киленӗҫне малалла тӑснӑ. Унӑн хӗрӗ Роналия Марковна кайран хӑйӗн хӗрне Иринӑна, лешӗ хӑйӗн хӗрне Розӑна хӑнӑхтарнӑ.
Йывӑҫран тӗрлӗ япала касса кӑларасси — тӗлӗнмелле ӗҫ. Ку ӗҫпе ӗлӗкех аппаланнӑ. Республикӑра халӗ те йывӑҫран касса кӑларакан ӑстасем пур. Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнчен пуҫласа чӳкӗн 7-мӗшӗччен Республикӑри культурӑпа халӑх пултарулӑх керменӗнче йывӑҫран касса кӑларакан ӑстасен «Йывӑҫран — тӗлӗнтермӗшсем» курав йӗркеленӗ.
Унта Етӗрне, Елчӗк, Йӗпреҫ, Комсомольски, Муркаш, Хӗрлӗ Чутай районӗсенчи, Шупашкар хулинчи ӑстасем хутшӑннӑ. Тӗрлӗ ӗҫпе киленме май пулнӑ: ывӑс, пичке, чӳрече рами, алтӑр… Ӑстасем хӑйсен ӗҫӗсенче наци колоричӗпе, ял сюжечӗпе, халӑх юмахӗсемпе анлӑ усӑ курнӑ. Пӗр ӗҫе тумашкӑн вӑтамран 1 уйӑхран пуҫласа ҫулталӑк таранах кирлӗ-мӗн.
Етӗрне районӗнчи Тури Ачакра пурӑнакан Николай Петров та курава хутшӑннӑ. Унӑн ӗҫӗсем куракансене кӑсӑклантарнӑ. Николай Петровича дипломпа чысланӑ.
Николай Петров йывӑҫран тӗрлӗ япала касса кӑларассипе чылай ҫул ӗҫлет, картинӑсем ӳкерет. Вӑл ҫакна ачасене урокра та вӗрентме тӑрӑшать.
Ҫак уйӑхра «Вӑрман пуххи» республикӑри акцин черетлӗ тапхӑрӗ вӗҫленнӗ. Йӗркелӳҫӗсем каланӑ тӑрӑх, ӑна вӑрманти чӗр тавара пухас, вӑрмана упрас тата чӗртсе тӑратас тӗллевпе ирттернӗ.
Мероприятие йыхравласа шкул лесничествисем тата экологипе биологи пӗрлешӗвӗсем пӗлтерӳсем хатӗрленӗ, ҫӑка вӑррипе йӗкел пуҫтарма чӗннӗ. Пуҫтарнине ачасем вырӑнти вӑрман хуҫалӑхӗсене панӑ.
«Вӑрман пуххи» акции вӑхӑтӗнче пуш уйӑхӗнче ҫӑка вӑррипе 8,2 килограмм, хыр йӗкелӗ 149 килограмм пухнӑ. Ун чухнехи акцие Куславкка, Ҫӗмӗрле тата Етӗрне районӗсенчи ачасем хутшӑннӑ.
Авӑн–юпа уйӑхӗсенче акцие хутшӑннисем юман йӗкелӗ 2299 килограмм пухе, туя вӑрри — 15 килограмм. Хальхинче Куславкка, Ҫӗмӗрле, Етӗрне районӗсенчи ачасемсӗр пуҫне Вӑрнар районӗнчи тата Шупашкарпа Ҫӗмӗрле хулинчисем те пухнӑ.
Акци пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутарти «Юманлӑх» шкул лесничестви (ертӳҫи — Лидия Краснова) ҫӗнтернӗ.
Шупашкарти Трактор тӑвакансен керменӗнче чӳкӗн 6-мӗшӗнче Етӗрне районӗн ентешлӗх кунне уявларӗҫ. Уява йӗркелессине Етӗрне районӗнче ҫуралса ӳснӗ Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ Валерий Клементьев юрӑҫ, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗпе хисепленекен ҫамрӑксен театрӗн директорӗ Елена Николаева, спонсорсем тата ытти чылай ҫын тӑрӑшнӑ.
Малтанах Ентешлӗх ертӳҫине, унӑн ҫумне тата канаша суйларӗҫ. Ентешлӗх ертӳҫин тилхепине Чӑваш республикин депутатне Николай Владимирович Малова шанса пачӗҫ. Керменти фойере хӑнасем Етӗрне районӗнче туса кӑларакан тӗрлӗ апат-ҫимӗҫпе, кунти ӑстаҫӑсен ӗҫӗсемпе, сувенирсемпе паллашрӗҫ. Кунтах Етӗрне район хаҫатне ҫырӑнтарассине йӗркеленӗ. Вӑл икӗ чӗлхепе тухса тӑрать, вырӑсла тата чӑвашла, мӗншӗн тесен мӗн ӗлӗкрен Етӗрнере вырӑссем чылайӑн пурӑннӑ: кунта вырӑс ялӗсем те пур. кама мӗнле хаҫат килӗшет «Знамя труда» е «Ӗҫ ялавӗ» — ҫавна ҫырӑнма пултарчӗ.
Уява Людмила Квасовӑпа Константин Москалев уҫрӗҫ, Етӗрне район администраци пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин пухӑннисене саламланӑ май район пурнӑҫӗнчи ҫӗнӗлӗхсемпе тата малашлӑхри плансемпе паллаштарчӗ, унтан Геннадий Архипова, Валерий Тимофеева, Эдуард Бахмисова, Татьяна Асламаса тата Евгения Королевӑна администрацин Тав ҫырӑвӗпе чысларӗ.
Чӳкӗн 5-мӗшӗнче ҫӗрлехи 1 сехет те 14 минутра Етӗрне районӗнче М-7 автоҫулӑн 585-мӗш ҫухрӑмӗнче урапапа пассажир автобусӗ ҫапӑннӑ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, Чулхулара пурӑнакан 29 ҫулти водитель, ҫӑмӑл урапа рулӗ умӗнче ларнӑскер, ҫывӑрса кайнӑ. Ҫапла майпа транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑ та автобус ҫине кӗрсе кайнӑ. Автобус «Пермь — Сергиев Посад — Мускав — Пермь» маршрутпа кайнӑ.
Автобусра 28 ҫын пулнӑ. Телее, вӗсенчен нихӑшӗ те аманман. Ҫӑмӑл урапа (машин) водителӗ тата тӑватӑ пассажир йывӑр суранланнӑ. Вӗсене пульницӑна илсе кайнӑ.
ЧР ШӖМӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, аманнисенчен иккӗшӗ реанимацире выртаҫҫӗ.
Авӑн уйӑхӗнче Етӗрне районӗнчи Етӗрне ялне «АиФ» корреспонденчӗ ҫитнӗ, ҫынсене пӑшӑрхантаракан ыйтӑвӑн хуравне тупма тӑрӑшнӑ. Ял ҫыннисем урама асфальт ҫул сарасса 20 ҫул кӗтеҫҫӗ-мӗн.
Журналист ҫынсене итленӗ хыҫҫӑн Етӗрне ял тӑрӑхӗн администрацине официаллӑ запрос янӑ. Халӑх каланӑ тӑрӑх, проекта 1991 ҫултах хатӗрленӗ. Ун чухне хӑйӑр та илсе килнӗ. Анчах ӑна кӑштахран кӳршӗ яла илсе кайнӑ. 1997 ҫулта проекта пурнӑҫа кӗртме 1 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Анчах ҫула туман. Юрий Шумилов каланӑ тӑрӑх, проекта те ҫухатнӑ, те ҫынсене кӑтартасшӑн пулман.
Тӗрӗссипе, халӗ икӗ ял тӑрӑхне пӗрлештернӗ. Пуҫлӑх — Людмила Чернова. Анчах вӑл унчченхи проект пирки пӗлмест. Ертӳҫӗ пуканне йышӑннӑ чухне ӑна нимӗнле проект та паман.
Журналист килсе кайнӑ хыҫҫӑн, асфальт ҫул мар пулсан та, урама чул, хӑйӑр сарма тытӑннӑ. Хальлӗхе Етӗрне ялне асфальт сарасси планра ҫук. Вӑл питӗ тӑкаклӑ ӗҫ-мӗн. Хыснара укҫа ҫук.
Юрий Шумилов каланӑ тӑрӑх, Етӗрне ялӗнче лайӑх ҫул нумаях пулмасть хута кайнӑ. Анчах унта халӑх та хутшӑннӑ-мӗн — ял ҫыннисем вырӑнти депутатсене «пысӑк ӗҫ тумашкӑн» 10-шар пин тенкӗ панӑ.
+24.3 °C